Wat Phra Kaew – Świątynia Szmaragdowego Buddy
Wat Phra Kaew to najświętsza pośród wszystkich buddyjskich świątyń w Tajlandii. Naprawdę nazywa się Wat Phra Sri Rattana Satsadaram i znajduje się w centrum historycznym Bangkoku Phra Nakhon, w kompleksie Wielkiego Pałacu Królewskiego. Jej budowę zlecił Rama I w momencie przeniesienia stolicy z Thonburi do Bangkoku w 1782 r. Ociekająca złotem i mozaiką niewyobrażalnych zdobień świątynia mieści wiele drogocennych posągów, dzieł sztuki i dokumentów, nad którymi króluje jednak niewielki posążek Buddy wykonany z jednego kryształu zielonego jadeitu. Ma niezwykłą moc i historię, która po dziś dzień przeplata się z intrygującą legendą. Spoczywa w głównym bocie świątyni na złotym cokole z baldachimem o pięciu parasolach. Towarzyszy mu naturalnej wielkości posąg z lanego złota o wadze 75 kg, rzeźbiony i zdobiony szlachetnymi kamieniami. Posadzka kaplicy pokryta jest w całości płytkami ze srebra, zaś jej ściany interesującymi malowidłami, przedstawiającymi sceny z życia Buddy. O Szmaragdowym Buddzie jeszcze opowiem, a teraz popatrzmy na najważniejsze budowle kompleksu.
Zanim przekroczymy bramę świątyni, której strzegą monumentalne demony Yaksha, już z daleka przyciągnie nasz wzrok lśniąca złotem kopuła dzwonowatej wieży w stylu cejlońskim. To chedi Phra Si Rattana, w której podobno spoczywają prochy Buddy. Chociaż nikt tego nigdy nie potwierdził to jednak samo przypuszczenie otacza to miejsce wyjątkową i tajemniczą aurą. Na prawo od niej znajduje się Phra Mondop – biblioteka, w której przechowane są najważniejsze buddyjskie manuskrypty. Budynek wzniesiony na rozkaz Ramy I położony jest na podwyższonej platformie, aby uchronić drogocenne zbiory przed wilgocią i powodzią. Strzegą go cztery pary demonów stojących u szczytu schodów przed każdym z czterech wejść wiodących do biblioteki. Z kolei w czterech narożnikach biblioteki stoją pomniki poświęcone kolejnym władcom.
Nieco dalej Prasat Phra Thep Bidon czyli Królewski Panteon, który powstał w roku 1855 za panowania króla Ramy IV. Początkowo właśnie tu miał znajdować się posąg Szmaragdowego Buddy, ale król Rama V zdecydował, że budynek jest zbyt mały, a przez to nieodpowiedni dla oficjalnych ceremonii. Dziś znajdują się w nim naturalnej wielkości posągi ostatnich władców Tajlandii. Niestety, można tu wejść tylko w dniu 6 kwietnia – w rocznicę koronowania Ramy I i założenia dynastii Chakri. Po obu bokach panteonu stoją dwie złote chedi, które zdają się podtrzymywać małpy i demony.
Kolejną ciekawą budowlą jest Phra Wiharn Yod zbudowany za panowania Ramy III. W kaplicy tej przechowywany jest starożytny, kamienny tron, który należał podobno do króla Ram Kamhaenga z XIII w. władcy, uważanego za twórcę pierwszego tajskiego alfabetu. Pomiędzy nim a biblioteką bez trudu zauważymy makietę kambodżańskiej świątyni Angkor Wat, która ma przypominać zdobycie świątyni przez Tajów w roku 1434 i fakt, że władali nią praktycznie aż do czasów kolonialnych gdy Kambodża znalazła się w granicach Francuskich Indochin. Docieramy wreszcie do najważniejszego budynku jakim jest główny bot świątyni otoczony dwunastoma Sala. W przepięknie zdobionym gmachu, którego fragmenty zobaczycie na kolejnej stronie, znajduje się właśnie Szmaragdowy Budda. W początkowym okresie posąg wielokrotnie opuszczał świątynię wędrując po Bangkoku z procesjami, które miały uchronić miasto przed nieszczęściami i plagą groźnych epidemii. Praktyki te zakończył król Rama IV w obawie przed uszkodzeniem legendarnego posągu. U podstaw tej decyzji leżały także naukowe odkrycia i rosnące przekonanie, że choroby nie są wynikiem gniewu bogów i niezadowolenia Buddy.
Jak głosi jedna z najstarszych legend, Szmaragdowy Budda został wykonany w Indiach około 43 r. p.n.e. W obawie przed skutkami wojny domowej został ukryty na Cejlonie gdzie przebywał około 300 lat. W roku 457 birmański król Anuruth zwrócił się do cejlońskich władców o przekazanie manuskryptów i posągu Buddy celem przeniesienia ideologii buddyzmu na tamtejszy grunt. Jego prośba została spełniona, ale statek płynący do Birmy na skutek sztormu pomylił drogę i wylądował na brzegach Kambodży. Tak Szmaragdowy Budda trafił do słynnej świątyni Angkor Wat. Gdy w roku 1432 Syjam podbił Kambodżę posąg został przewieziony do Ayutthaya, skąd trafił do Kamphaeng Phet, potem do Laosu i wreszcie Chiang Rai. W tym czasie Chiang Rai, leżące na północy dzisiejszej Tajlandii, znajdowało się pod zarządem birmańskim i władca miasta ukrył posąg. Tu legenda spotyka się z historią bo około 1434 r. posąg pojawia się w historycznych źródłach o królestwie Lannathai. W tym czasie miał być pokryty stiukiem, co podobno często robiono dla ochrony szczególnie wartościowych posągów.
Gdy piorun uderzył w pagodę świątyni część kamiennej osłony odpadła i posąg odsłonił swoje oblicze. Widząc zielony kamień wszyscy byli przekonani, że został zrobiony ze szmaragdu i stąd jego dzisiejsza nazwa. Ówczesny król Lannathai – Sam Fang Kaen zapragnął go mieć w swojej stolicy w Chang Mai, ale słonie przenoszące posąg w trzech kolejnych próbach odmówiły posłuszeństwa i zamiast do Chang Mai kierowały się do Lampang. Władca uznał wreszcie, że to boski znak i pozostawił posąg w Lampang aż do roku 1468, kiedy ostatecznie został przeniesiony do Chiang Mai i świątyni Wat Chedi Luang.
Pozostawał tam do roku 1552 gdy został przeniesiony do Luang Prabang, a stamtąd trafił do królestwa Lan Xang. W roku 1564 miejscowy król Setthathirath przeniósł go do nowej stolicy w Vientiane. Gdy królestwo się rozpadło w roku 1779 późniejszy król Rama I stłumił powstanie w Vientiane i zabrał Szmaragdowego Buddę do Thonburi, a po ustanowieniu stolicy w Bangkoku ostatecznie trafił do Wat Phra Kaew.
W głównym bocie świątyni nie wolno robić zdjęć, a jedyną osobą która może dotykać posągu jest panujący monarcha. Zgodnie z tradycją trzy razy w roku król ociera posąg z kurzu i zmienia jego złote szaty. Dzieje się tak z nastaniem pory letniej, zimowej i deszczowej, a rytuał ma przynosić krajowi szczęście i dobrobyt podczas każdego sezonu. Żyjący około 150 lat p.n.e. buddyjski mędrzec Nagasena prorokował, że Szmaragdowy Budda otoczy dobrobytem każdy kraj, w którym się znajduje. Także dlatego posąg jest wyjątkowym przedmiotem kultu i czci należnej obrońcy kraju. W Wat Phra Kaew można by spędzić cały dzień, ale dla nas to tylko jeden z kolejnych punktów napiętego programu.
Wielki Pałac Królewski – Phra Borom Maha Ratcha Wang
Opuszczając Wat Phra Kaew pozostajemy w bajkowym świecie egzotycznej architektury i niewyobrażalnego bogactwa. Wejdziemy na teren Wielkiego Pałacu Królewskiego Phra Borom Maha Ratcha Wang. Jego budowę rozpoczął król Rama I w roku 1782. Powstawał więc równolegle ze Świątynią Szmaragdowego Buddy i wielu innymi budowlami nowej stolicy Syjamu. Patrząc na cały kompleks trudno w to uwierzyć ale początkowo pałac miał konstrukcję drewnianą. Brakowało nie tylko funduszy, ale przede wszystkim surowca. Ten problem Rama I rozwiązał w sposób dość oryginalny. Nakazał bowiem rozbiórkę zabudowań dawnej stolicy Ayutthaya zniszczonej przez Birmańczyków. Pozyskane w ten sposób cegły transportowano na barkach z nurtem rzeki Chao Praya. Robotników obowiązywał jednak bezwzględny zakaz rozbiórki pozostałości dawnych świątyń. W ten sposób powstały murowane kompleksy Wat Pho, Wat Phra Kaew i królewskiego pałacu.
Zanim rozpoczęto budowę trzeba było rozwiązać istotny problem z lokalizacją. Miejsce wybrane pod budowę kompleksu na wschodnim brzegu rzeki Menam (Chao Phraya) było zamieszkane przez społeczność chińską, którą należało przesiedlić i tak powstała obecna dzielnica China Town (Yaowarat). Ponadto ze względów strategicznych przekopano nowy kanał, tworząc pod obszar pałacowy sztuczną wyspę, którą nazwano Rattanakosin. Układ architektoniczny, a nawet położenie zespołu pałacowego miały wiernie nawiązywać do starego pałacu w Ayutthaya. 10 czerwca 1782 roku król oficjalnie zamieszkał w drewnianym pałacu, a trzy dni później odbyła się skrócona ceremonia koronacyjna i tak pojawiło na kartach historii Królestwo Rattanakosin. Przebudowa pałacu na kompleks murowany potrwała kilka kolejnych lat i dopiero wtedy, w roku 1785, powtórzono koronację z pełnym ceremoniałem. Zespół pałacowy rozwijał się za panowania kolejnych władców, ale najwięcej wniósł do dzieła rozbudowy król Rama V.
Pałac musiał być wielki bo przez cały okres panowania monarchii absolutnej, czyli do roku 1932 był centrum administracyjnym i religijnym kraju. Musiały zmieścić się w nim wszystkie urzędy państwowe z tysiącami urzędników i strażników, nie mówiąc już o potrzebach rodziny królewskiej, której życie koncentrowało się wokół wewnętrznego dziedzińca, za głównym skrzydłem pałacu. Dlatego pałac składa się z wielu budynków i pawilonów z odrębnymi dziedzińcami, często rozdzielonych murem, a wszystko w otoczeniu troskliwie utrzymanych trawników i ogrodów. Praktycznie od roku 1925 rodzina królewska korzysta z dwóch innych pałaców wybudowanych w latach 1903 – 1920, ale ten nadal pełni funkcję reprezentacyjną, jest miejscem tradycyjnych ceremonii, a przy okazji służy jako muzeum i wyjątkowa atrakcja turystyczna.
Z wielu względów turyści mogą go oglądać jedynie z zewnątrz, poza kilkoma udostępnionymi salami muzealnymi i salą tronową, gdzie jednak nie wolno używać aparatów. Obowiązuje tu również szczególny wymóg właściwego ubioru, jeszcze bardzie surowy niż w świątyniach. Zakryte nogi i ramiona u kobiet, a długi rękaw koszuli i długie spodnie u panów to warunek aby przekroczyć bramę pałacu. Nie mamy tu miejsca by opowiadać o historii dynastii Chakri ale może wrócę jeszcze do tego tematu, bo jest naprawdę ciekawy. Na tę chwilę warto przynajmniej wiedzieć, że obecnie panujący Bhumibol Adulyadej czyli Rama IX jest najdłużej panującym monarchą na świecie i ma 87 lat. Formalnie panuje od 9 czerwca 1946 roku chociaż ze względu na studia w Lozannie uroczysta koronacja odbyła się dopiero 5 maja 1950 roku. W ocenie magazynu Forbes jest niewątpliwie jednym z najbogatszych ludzi na świecie z majątkiem szacowanym na ponad 30 mld dolarów. Nie przeszkadza mu to być jednocześnie najbardziej szanowaną i uwielbianą osobą przez swoich poddanych.
Aktualizacja
Otoczony kultem król Tajlandii Bhumibol Adulyadej zmarł 13 października 2016 roku w szpitalu w Bangkoku. Po rocznej żałobie na tronie zastąpił go syn Maha Vajiralongkorn koronowany 4 maja 2019 roku.
